Samkvæmt niðurstöðum landskönnunar á mataræði er ljóst að Íslendingar eru ekki að ná sér í hæfilega mikið magn af D-vítamíni. Til þess er neysla á feitum fiski og annarri D-vítamínríkri fæðu of lítil. Auk þess er okkar ástkæra land staðsett svo norðarlega á hnattkringlunni að við njótum sólargeisla einungis stuttan tíma á hverju ári. Það er aðeins yfir hásumarið sem við getum reiknað með að líkaminn búi til D-vítamín í einhverju magni fyrir tilstuðlan sólageislanna ylhýru.

Embætti landlæknis hefur bent á að bæta þurfi aðgengi Íslendinga að D-vítamínríkri fæðu og er einn þátturinn í því að þjóðin borði meira af fiski. Laufey Steingrímsdóttir næringarfræðingur, sem hefur verið einn ötulasti baráttumaður fyrir aukinni neyslu Íslendinga á þessu mikilvæga vítamíni, hefur oftar en einu sinni viðrað þá hugmynd að hækka þurfi ráðlagðan dagskammt (RDS) fyrir D-vítamín. Mikil umræða hefur átt sér stað um D-vítamín og skort sem gert hefur vart við sig hjá þjóðinni. Hlutverk D-vítamíns er m.a. að aðstoða líkamann við að vinna kalk úr fæðunni og hefur vítamínið þar með bein jákvæð áhrif á beinheilsu.

Allir eru sammála um að bæta þurfi aðgengi að D-vítamíni en hvort rétt sé að ráðleggja þjóðinni að neyta lýsis daglega, en hafi lýsi ekki verið hreinsað af D-vítamíni er það ríkur D-vítamíngjafi, eða láta aðrar aðferðir duga verður að koma í ljós. Persónulega finnst mér lýsisneysla vera mjög góð leið til að ná í D-vítamín í ákjósanlegu magni en auk þess eru í lýsi töluvert magn af omega-3 fitusýrum en þær eru taldar geta haft jákvæð áhrif á tíðni hjarta- og æðasjúkdóma sé þeirra neytt í skynsamlegu magni.

En hvernig er hægt að ná til þjóðarinnar allrar? Er það yfir höfuð hægt? Getum við bætt D-vítamínbúskap þjóðarinnar og lagt þannig grunninn að því að engin börn eða fullorðnir á Íslandi séu með beinkröm eða beinþynningu? Því er erfitt að svara en þær leiðir sem nú er verið að fara eru, að mínu mati, algerlega rangar og óásættanlegar þegar kemur að því að bæta D-vítamínheilsu Íslendinga.

Fljótlega eftir að umfjöllun komst í hámæli um bágan D-vítamínbúskap Íslendinga fóru að sjást heilsíðu auglýsingar í blöðum og auglýsingar í sjónvarpi um hinar og þessar vörur sem væru annaðhvort stútfullar af D-vítamíni eða því hefði verið bætt við matvæli sem til staðar voru á markaði. Eitt þessara dæma er D-vítamínbætt léttmjólk. Mikilvægt er að taka fram að fyrirtækið sem framleiðir vöruna er ekki að gera neitt rangt með því að D-vítamínbæta léttmjólk enda hefur fyrirtækið og aðilar sem hvað mestan áhuga hafa á því að bæta D-vítamínbúskap landsmanna átt í viðræðum hvernig best sé að koma meira magni af vítamíninu til þjóðarinnar. Það sem ég hef þó áhyggjur af er hvernig þetta er gert, þ.e.a.s. að bæta D-vítamíni í stök matvæli sem mjög fáir neyta þegar ef mark er takandi á neyslutölum á mjólk í niðurstöðum á landskönnun á mataræði.

Hver er tilgangurinn með því að D-vítamínbæta léttmjólk? Þrátt fyrir betrumbætta léttmjólk eru eftir sem áður afar fáir sem ná í æskilegt magn D-vítamíns og má til sanns vegar færa að léttmjólkin breyti engu þegar kemur að D-vítamínheilsu þjóðarinnar (heildar neysla allrar drykkjarmjólkur er einungis rúmlega einn skammtur á dag skv. niðurstöðum landskönnunnar). Markaðssetning D-vítamínbættrar léttmjólkur er fyrst og fremst til þess að selja meira af þessari vörutegund fyrirtækinu til hagsbóta.

Mínus í kladdann frá mér fá þó íslensk stjórnvöld. Þau fá mínusinn vegna þess að enn og aftur ætlast þau til að við, neytendurnir sjálfir, sjáum um alla upplýsingaöflun og allar aðgerðir til þess að bæta heilsu okkar. En þeir sem þekkja til vita að mikill skortur er á upplýsingastreymi til íslenskra neytenda um þessi mál. Þar af leiðandi erum við að fá upplýsingarnar og kennsluna frá markaðsaðilum og slíkt kann ekki góðri lukku að stýra.

Af hverju taka stjórnvöld ekki af skarið og bæta D-vítamíni í matvæli eða hráefni sem fleiri og e.t.v. mikill meirihluti Íslendinga myndi neyta? Af hverju leyfa stjórnvöld markaðsöflum að stjórna neyslu okkar á D-vítamíni, vítamíni sem mikill skortur er á á meðal meirihluta landsmanna? Af hverju leyfa stjórnvöld markaðsöflum að markaðssetja skort Íslendinga á D-vítamíni? Svo því sé haldið til haga þá hefur verð á D-vítamínbættri léttmjólk verið a.m.k. 20 krónum hærra en af venjulegri léttmjólk frá því að sú D-vítamínbætta kom á markað fyrir nokkrum mánuðum.

D-vítamínbætt léttmjólk sem er dýrari en venjuleg léttmjólk:  það gefur auga leið að þessi nálgun mun ekki skila sér í bættri D-vítamínheilsu Íslendinga!

Ég tel að Íslendingar eigi rétt á því að stjórnvöld komi með heildstæðar lausnir þegar kemur að D-vítamínheilsu landsmanna. Ekki gera ekki neitt segir einhvers staðar. Stjórnvöld þurfa að taka þetta til sín.

Það er í hlutverki stjórnvalda að finna leiðirnar en t.d. má skoða að D-vítamínbæta hveiti, leggja meiri áherslu á neyslu á D-vítamínríku lýsi, D-vítamínbæta gosdrykki og fleiri leiðir sem sjá má færar ef horft er út fyrir boxið.  

Ljóst má vera að flestar þjóðir glíma við þá þraut að greina sannleikann frá lyginni. Stundum er það þannig að sannleikurinn er lyginni líkastur og því oft erfitt að greina á milli. Oftar en ekki eru fleiri en ein og tvær og þrjár útgáfur af sannleikanum, allt eftir því hver segir frá.

Vísindin eru á margan hátt frábrugðin. Mikill sannleikur liggur oftast í vísindunum en óbrigðul eru þau engan veginn. Til eru dæmi þess að vísindamenn hafi misnotað sannleikann og vísindamenn sem hafa búið til „betri" sannleika. Vísindin sjálf standa þó oftast af sér veður nútímans.

Oftar en ekki er meginþemað í vísindum það sem vísindasamfélagið er sammála um að komist næst því að vera „hinn heilagi sannleikur" þó svo að allir vísindamenn viti að „hinn heilagi sannleikur" er ekki til.

Afar mismunandi er hvort neytendur og samfélagið í heild sinni sé sammála vísindunum og því sem vísindamenn „predika". Oft er litið á læknastéttina sem málssvara „hins heilaga sannleika" og veit ég þess dæmi þar sem mínir nánustu hafa farið til læknis, fengið einhvers konar „framkvæmdaáætlun" vegna t.d. veikinda en aldrei spurt „AF HVERJU viljið þið gera þetta við mig?" eða „eru aðrar leiðir færar?". Sama var uppi á teningnum fyrir hrun þegar við nánast öll hlustuðum agndofa af aðdáun á greiningardeildir bankanna - „...gott er að fjárfesta í xxx sjóðum bankans."

Svo eru þær starfsstéttir sem oft er lítið hlustað á. Sjúkraþjálfarar eru að mínu mati ein þessara stétta sem ekki er hlustað nægilega mikið á. Jú sjúkraþjálfara vita allt sem nauðsynlegt er til þess að aðstoða flesta með kvilla sína en samt sem áður gera fæstir það sem sjúkraþjálfarar biðja um að sé gert. Ég er einn þeirra sem gerir sjaldnast æfingarnar heima sem ég hef verið beðinn um. Það hefur illilega komið í bakið á mér.

Matvælafræðingar eru önnur stétt sem er ómissandi fyrir íslenskan matvælaiðnað en samt eru ekkert sérstaklega margir matvælafræðingar starfandi hjá matvælafyrirtækjum. Ég held því þó fram, og er það mín persónulega skoðun, að matvælaiðnaðurinn væri enn betri hér á landi væru fleiri matvælafræðingar í störfum hjá matvælafyrirtækjum. Til dæmis er það mín skoðun að iðnaðarsaltmálið hefði ekki orðið að því sem það varð ef fleiri matvælafræðingar hefðu verið í þeim fyrirtækjum sem „lentu í" þessu ákaflega klaufalega máli.

Næringarfræðingar tilheyra líka starfsstétt sem þarf að stimpla sig betur inn hjá almenningi. Mataræði og heilsa liggur svo nálægt hjarta okkar að við teljum eðlilega öll að við „vitum best" um okkar eigin líkama - við þekkjum jú okkar líkama best. Eða hvað?

Við kannski þekkjum okkar líkama best utanfrá en þegar kemur að innihaldinu þá erum við flest með minni þekkingu en góðu hófi gegnir og þekkjum lítið sem ekkert um starfsemi líkamans. Þessi vankunnátta á okkar innri líkamsstarfsemi er ekki ósvipuð þekkingarleysi flestra á því hvernig einkabíllinn okkar virkar og er samansettur þó við sjáum auðveldlega hvort bíllinn sé skítugur eða hreinn. Ég þori a.m.k. ekki að reyna að laga bílinn minn þegar hann bilar og aldrei myndi ég reyna að setja vatn á olíutankinn!

En hvernig stendur þá á því að svo margir eru tilbúnir til þess að koma fram við líkama sinn eins og þeim dettur í hug? Og jafnvel setja ofan í hann „einhvern viðbjóð" sem á alls ekki heima þar? Því er erfitt að svara en oftast held ég að þar sé um vanþekkingu að ræða.

Það er annað sem vegur hugsanlega enn þyngra í því hvað við setjum ofan í okkur en vanþekkingin ein: mamma, pabbi, fjölskyldan, vinir, vandamenn, samstarfsaðilar og sölumenn. Þetta eru áhrifavaldar í okkar lífi og flestir vilja okkur vel. Það eru kannski þeir sem þekkja okkur minnst (sölumennirnir) sem er e.t.v. mest sama um hvernig okkur reiðir af; það er nóg að við kaupum af þeim það sem þeir eru að selja og heilsa okkar líklega aukaatriði?

Alltof oft hef ég heyrt sögur frá því þar sem einhverjum „sannleika" hefur verið nánast þvingað upp á fólk og oftar en ekki til þess að kaupa eitthvað, einhverja vöru eða þjónustu af þeim aðila sem býður upp á „sannleikann". Þetta gera mamma, pabbi, fjölskyldan okkar, vinirnir eða samstarfsaðilar sjaldnast þó svo að þess séu dæmi heldur eru það sölumennirnir í flestum tilfellum haga sér á þennan hátt.

Netið er einn farvegur fyrir upplýsingar og í augum marga er netið „hinn heilagi sannleikur". Margir „Gúggla" bara hitt og þetta og slá um sig með upplýsingum þaðan, eins og um væri að ræða „hinn eina heilaga sannleika".

Þetta vita líka þeir sem markaðssetja sig á netinu, á spjallsíðum og á vettvangi netsins, t.d. eins og á www.pressan.is og á Smartlandi Mörtu Maríu Jónasdóttur og víðar. Ég er þar á meðal.

Þar komum við að kjarna þessa pistils. Ég geri mér grein fyrir áhrifamætti netsins og alls þess góða og slæma sem það hefur upp á að bjóða; flestir sem miðla einhverjum boðskap gera það!

Af hverju sjáum við þá svo mikið af staðreyndavillum á netinu? Af hverju er t.d. Smartland Mörtu Maríu stútfullt af staðreyndavillum?

Þegar mér bauðst að skrifa pistla á Smartlandi á sínum tíma setti ég fyrirvara í tölvupósti til Mörtu Maríu um að ég myndi „kúpla" mig út ef þetta yrði sama vitleysan og mér þótti vera þegar Marta María var með www.pressan.is. Ég óskaði eftir faglegheitum og þekkingu þar sem vísindin myndu vera leiðarljósið. Fyrir þetta fékk ég bágt enda taldi hún að allir gætu skrifað góðar greinar til almennings um allt milli himins og jarðar, jafnt menntaðir sem ómenntaðir.

Já auðvitað getur hver sem er skrifað um hvað sem er en ég spurði þá og spyr enn:
Er rétt að hver sem er geti veitt ráð um líkamann, neyslu á matvælum, hvernig líkaminn bregst við hinum og þessum matvælunum og jafnvel gefið ráð um að taka út ákveðin grunn-matvæli? Og  það sem er það allra versta, veitt ráð um að minnka neyslu á lyfjum, uppáskrifuðum af lækni, án þess að ráðfæra sig við lækninn, bara vegna þess að sá sem „predikar" trúir því að það hafi hjálpað honum eða henni samhliða neyslu á einhverju „töframatvæli"?

Gerum við ekki kröfu á að þegar fólk lætur frá sér miklar yfirlýsingar að þeir hinir sömu geti stutt sitt mál með niðurstöðum rannsókna þar sem vísindin sjálf og heiðarleiki eru höfð að leiðarljósi?

Það finnst mé a.m.k.

Ég er búinn að vera mjög tvístígandi að halda áfram skrifum mínum á Smartlandi en ég hef verið hvattur til þess að halda áfram þar sem það séu svo fáar raddir skynseminnar og vísindanna þarna á Smartlandinu að það væri verra að vera þar ekki. En nú veit ég barasta ekki lengur.

Undanfarnar vikur hef ég fylgst með því á Smartlandi hverjir eru að miðla upplýsingum um heilsu almennt og holla og góða næringu og hverju þeir (þær) hafa verið að miðla. Hér stikla ég á stóru en mikið mun meira af vafasömum skilaboðum má finna þarna inni:

Fyrsti pistillinn sem ég hnaut um er frá  Guðrúnu Bergmann og er settur á Smartlandið 22. desember sl. Þessi pistill er eiginlega sér kapítuli og eftir að hafa lesið hann nokkrum sinnum þá komst ég að þeirri niðurstöðu að við gætum hreinlega lifað á dufti einu saman og einstaka pillum með. Hollt, hóflegt og gott mataræði með hreyfingu viðbættri, eins og mér hefur verið kennt að væri undirstaða vellíðunar, væri eiginlega bara algert aukaatriði. - http://mbl.is/smartland/pistlar/gudrunbergmann/1212831/

Þann 1. janúar er grein eftir Guðrúnu Bergmann á Smartlandi þar sem hún talar um að „hreinsa líkamann" eftir jólamatinn, svona eins og líkaminn sé ekki fullfær um það sjálfur án nokkurrar utanaðkomandi hjálpar. Í þessum pistli er mælst til að við neytum dufts og aftur dufts til þess að hreinsa líkamann. Bíddu hvað varð um „hollt og gott mataræði"? Er það trúin að líkaminn sé hin ófullkomna vél og geti ekki séð um sig sjálfur ef honum er sinnt með hollri næringu og heilbrigðri hreyfingu? - http://mbl.is/smartland/pistlar/gudrunbergmann/1214735/

Þann 9. janúar skrifar Guðrún aftur á Smartlandi og að þessu sinni undir yfirskriftinni „Styrkjum líkamann". Þar er m.a. sagt  „.....en kókosolía er jafn áhrifamikil og lyfið flúkónazól (Diflucan). Því ætti að nota hana til meðhöndlunar á sveppasýkingum, einkum candida-afbrigðunum sem erfitt er að meðhöndla með lyfjum". - http://mbl.is/smartland/pistlar/gudrunbergmann/1216162/

Þann 11. janúar er enn einn pistill frá Guðrún Bergmann á Smartlandi og þar er talað um „Hættuleg plastílát" vegna efna í þeim, efna sem eru eftir sem áður heimiluð til notkunar af Evrópusambandinu og yfirvöldum í Bandaríkjunum. Í pistlinum er hræðsluáróðurinn í hávegum hafður og þegar ég hafði lesið þetta þá varð ég hreinlega hræddur og það þrátt fyrir að ég trúi ekki nema fimmta hverjum staf sem þessi konar skrifar yfir höfuð. Hvað ætli sá sem hefur miklar mætur á Guðrúnu hafi gert? Örugglega hent öllum sínum ílátum beint í ruslið!

Nú er ég ekki að segja að ég trúi því að allt sé slétt og fellt og allt sem snertir okkur neytendurna sé fullkomlega öruggt! Ég veit að svo er ekki en verður ekki að nálgast málið af varfærni og með meðalhóf að leiðarljósi og draga eilítið úr hræðsluáróðri (Hættuleg plastílát er heiti greinarinnar)? Gott er að muna að það er fullt af fólki sem trúir hverjum staf sem frá Guðrúnu kemur hvort sem hann er sannur eður ei og ábyrgð hennar því gríðarlega mikil. - http://mbl.is/smartland/pistlar/gudrunbergmann/1210466/

Þann 15. janúar skrifar Guðrún Bergmann enn einn pistilinn á Smartlandinu. Þessi fjallar um morgundrykki og er í sjálfu sér ágætis lesning - þangað til í lokin - en þá fer Guðrún að fjalla um blóðflokkamataræðið. Bíddu, vorum við ekki búin með þennan pakka? Var þjóðin ekki orðin sammála um að blóðflokkamataræðið væri enn ein sölubólan og málið afgreitt? Reyndar vildi svo vel til, eða illa, eftir því hvernig ég lít á málið, að ég hlustaði á fyrirlestur hjá Guðrúnu fyrir ekki svo löngu síðan og þar kom blóðflokkamataræðið upp. Þar sagði hún orðrétt (ég skrifaði þetta niður):

 „Þegar ég fæ stráka til mín í ráðgjöf og þeir eru með eyrnaverk þá er það fyrsta sem ég spyr hvort þeir borði mikinn kjúkling. Ef þeir borða mikinn kjúkling og eru í blóðflokki X (man ekki hvaða blóðflokk hún nefndi enda er það aukaatriði) þá er það fyrsta sem ég ráðlegg þeim að hætta að borða kjúkling".

Þessi ummæli dæma sig sjálf. - http://mbl.is/smartland/pistlar/gudrunbergmann/1217288/

Næringarþerapistinn Þorbjörg Hafsteinsdóttir skrifar á Smartlandi 9. janúar. Þar er Marta María að fá Þorbjörgu til þess að veita „Fantaflott ráð til að hreinsa líkamann".

Þar kemur m.a. fram að líkaminn er „...fullur af lofti og skít" eftir jólaátið og því er góð hreinsun mikilvæg. Þriggja daga djús- eða safafasta eða alvöru 5-7 vikna „hreinsunarvikur" eins og segir í bók hennar 10 árum yngri á 10 vikum með allt að 3ja vikna hreinsun myndi algerlega vera málið. - http://mbl.is/smartland/heilsa/2012/01/09/fantaflott_rad_til_ad_hreinsa_likamann/

Einhvern veginn taldi ég að líkaminn, þetta magnaða fyrirbæri, gæti hreinsað sig af „skít og lofti" einn síns liðs og þyrfti ekkert nema venjulegt gott mataræði og heilbrigða hreyfingu til þess. En hvað veit ég?

Svo bættust við ráðleggingarnar og þá borgar sig, sagði Þorbjörg, þegar að þessari „hreinsun" kemur, að taka út allt glúten, sykur, mjólkurvörur og brauð en ná sér í grænmetisduft frá NOW og hræra út í grænan safa eða bara vatn.

En grænmetisduft.......duft? Kemur þetta frá manneskju sem stendur fyrir því að predika um að við eigum að færa okkur „nær upprunanum"? (http://mbl.is/frettir/sjonvarp/64029/?cat=smartland)

Og henda út öllu brauði? Hmmmmm..............man ekki eftir niðurstöðum rannsókna sem mæla með því.

Einhvern veginn fannst mér að hjúkrunarfræðingurinn Þorbjörg hefði séð vísindaljósið því mér fannst lítið hafa borið á viðlíka ummælum eftir ráðleggingar hennar hérna um árið þegar hún ráðlagði fólki að henda út úr ísskápnum hverri einustu vöru sem væri með eitt eða fleiri aukefni, efni sem samþykkt voru (og eru enn) af Evrópusambandinu og yfirvöldum í Bandaríkjunum til notkunar í viss matvæli.

Smartlandið er líka góður vettvangur, að því er virðist, fyrir auglýsingar. Endalausar auglýsingar frá Hreyfingu um hin og þessi námskeiðin. Það var nú þannig fyrir nokkrum vikum að hvorki fleiri né færri en þrír pistlar á Smartlandinu voru auglýsing fyrir námskeið og tíma í Hreyfingu. Anna Eiríksdóttir, Ágústa Johnson og Ragnheiður Ragnarsdóttir skrifa allar á Smartlandinu og hér má sjá umrædda pistla:

http://mbl.is/smartland/pistlar/stjornuthjalfun/1219741/
http://mbl.is/smartland/pistlar/raggar/1219697/
http://mbl.is/smartland/pistlar/ajoh/1219067/

Marta María ræður sjálfsagt algerlega hvernig hún hagar Smartlandinu sínu en er rétt gagnvart lesendum vefsvæðisins að ganga svona langt í auglýsingahernaðinum? Því má ekki gleyma að þessi skrif eru ekki einstök enda eru flestir pistlar Önnu og Ágústu með tilvitnanir í starfsemi Hreyfingar.

Í Hreyfingu fer fram, að mínu mati, frábært starf að mestu leyti og þetta veit ég því þar starfaði ég í tvö ár fyrir ekki svo löngu síðan. Þar eru frábæri hóptímakennarar og frábær þjónusta í alla staði. En útlitsdýrkunin sem maður upplifir út á við frá fyrirtækinu ríður ekki við einteyming.

Stjörnuþjálfun hitt og þetta, Hollywood hitt og þetta, myndir af ofurþjálfuðum ofurfyrirsætum, „átak" þetta og hitt og fleira gerir það að verkum að maður spyr hvort heilindi og virðing fyrir líkamanum sé haft að leiðarljósi þegar kemur að markaðssetningu og stjórnun fyrirtækisins.

Viðhorfið kristallaðist eiginlega í Stjörnuþjálfun Hreyfingar og Smartlands, sem fór fram fyrir stuttu, en þar tóku nokkrar konur þátt í því að „bæta sig og fegra" með öfgum í þjálfun og mataræði. Sem dæmi þá var þátttakendum ráðlagt að neyta eingöngu 1200 kcal á dag í a.m.k. eina viku þjálfunarinnar en þessi fjöldi hitaeininga er langt undir grunnþörf líkama langflestra kvenna, svo ég tali nú ekki um kvenna sem töldu sig þurfa að grennast og æfðu mjög mikið á þessum tíma. Vorum við sem þjóð ekki orðin ásátt um að öfgakenndir kúrar og átök virka ekki til lengri tíma litið? Frekari raunir mátti svo lesa í umsögnum „keppendanna" sjálfra á Smartlandinu.

Hjá Hreyfingu hefur ansi oft verið vitnað í útlit svokallaðra „hasarkroppa" stjarnanna og spurt hvort við viljum ekki líta út eins og hinn og þessi frægi Hollywood leikarinn. Myndir sem fylgja með eru nánast undantekningalaust af fólki í fanta formi með six-pakkinn til sýnis. - http://mbl.is/smartland/pistlar/ajoh/1217193/

Hvaða skilaboð er verið að senda hér til ungra stúlkna og drengja?  

Svo bætti Smartlandið um betur í útlitsdýrkuninni um daginn þegar þar birtust niðurstöður um 20 best vöxnu konur heims en flestar þessar konur passa ekki í fatnað fullorðinna heldur „neyðast til" að velja sér föt í barnadeildum verslana vegna holdafars síns. - http://mbl.is/smartland/utlit/2012/02/03/18_best_voxnu_konur_heims/

Sú grein sem gerði það eiginlega að verkum að ég ákvað að taka upp penna og skrifa þennan pistil birtist á Smartlandi 16. janúar sl. en þar eru tilgreind „Sex matvæli sem þú ættir ekki að borða".

Þarna er um þýðingu að ræða frá vef Health Freedom Alliance og er talað um að hér sé um að ræða nýjar niðurstöður rannsókna á þessum matvælum.

Það er alveg með ólíkindum að ábyrgðarmenn Smartlands skuli „heimila" þessi ótrúlegu ófaglegheit. Þarna er um beinan áróður að ræða og lyginni líkast hvernig niðurstöður rannsókna eru ýmist mis- eða oftúlkaðar.

Borðum ekki hefðbundnar kartöflur! Er þetta grín? Hvað segja íslenskir kartöflubændur? Ætla þeir að sitja undir þessu?

Ekki borða eldislax? Þarna er vitnað í eina 8 ára gamla rannsókn þar sem framkvæmdin og niðurstöður hennar voru harðlega gagnrýndar. Hvað segir íslenski eldisiðnaðurinn við þessu?

Hefur þýðandi greinarinnar tapað glórunni? - http://www.mbl.is/smartland/heilsa/2012/01/16/sex_matvaeli_sem_thu_aettir_ekki_ad_borda/

Eins og sjá má eru allar ofangreindar greinar og innslög í boði Mörtu Maríu á Smartlandi. Fleira er hægt að tína til en læt ég staðar numið nú í þessari upptalningu.

Rétt er að minnast á að ég veit mæta vel að það er ekki hægt að halda öllu óæskilegu frá fólki hvort sem það er nú upplýsingar eða matvæli. Það er þó mikill munur á því að banna fólki að hafa aðgang að varasömum skilaboðum, eins og gert er t.d. í Norður-Kóreu, og á því hreinlega að stuðla að því að fólk fái þessar vafasömu upplýsingar beint í æð. Því finnst mér í ljósi þeirrar stöðu sem Marta María hefur í samfélagi okkar og þeirri geysimiklu ábyrgð sem á henni hvílir, og vegna vinsælda Smartlands, að Marta María og ábyrgðarmenn www.mbl.is geri sér grein fyrir mikilvægi réttra upplýsinga og uppbyggandi upplýsingastreymis til þjóðarinnar. Það getur ekki verið farsælt fyrir Morgunblaðið og vef þess, www.mbl.is, að mata krókinn á neyð annarra og þeirra sem hvað mest sækja í skyndilausnir (þannig lítur það út fyrir mér a.m.k.).

Það er aukinheldur ekki hægt að skýla sér á bak við þekkingarleysi og þýða beint upp úr glamúrtímaritum.

Neytendur eiga betra skilið.

En ekki er allt svo slæmt að það boði ekki eitthvað gott
Ég býð hér með ofangreindum pistlahöfundum að setjast niður í góðu tómi og ég skal leiða þær í allan sannleikann um vísindi næringarfræðinnar. Það sem ég veit ekki, sem er jú að sjálfsögðu heill hellingur, hef ég fengið aðra næringarfræðinga til að aðstoða mig með. Nóg er af fullfærum næringarfræðingum um allt land og fjöldinn allur af næringarfræðingum sem útskrifast úr flottu námi frá Háskóla Íslands á ári hverju.

Og fyrir þær sem „ströggla" með hvaða skilaboð um holdafar er gáfulegt að láta frá sér fara bendi ég á marga mjög góða sálfræðinga sem finna má á gulu síðunum á www.ja.is. Margir mjög færir sálfræðingar hafa sérhæft sig í skilaboðum samfélagsmiðla og annarra miðla um holdafar og áhrif þeirra á andlega þætti barna og unglinga.

Ég vona að stelpurnar hér að ofan þiggi þetta boð mitt. Ég gerði það fyrir stuttu þegar útsendarar Lifandi Markaðar voru ekki sáttir við mig eftir viðtal á Bylgjunni um lífrænt ræktuð matvæli. Þær buðu mér á fund sem ég umsvifalaust samþykkti að koma á enda veit maður aldrei svo mikið að maður viti allt.

Það sagði Sókrates fyrir tæplega 2500 árum og tel ég að það eigi ennþá vel við.

Hvernig stendur á því að svo margir setja það fyrir sig að byrja í ræktinni? Þá er ég ekki eingöngu að meina „í ræktinni að fara í líkamsræktarstöð og taka vel á því" heldur alls kyns líkamsrækt og reyndar líkams- og heilsurækt af öllum toga. Getur það verið af því að of mikil áhersla er lögð á sjáanlegan árangur? Getur það verið vegna þess að maður er ekki með mönnum nema ef þjösnast er í 90 mín. hið minnsta? Slíkan tíma geta þó ekki allir leyft sér að nota í heilsurækt sína á hverjum degi. Auðvitað er nauðsynlegt að brenna hitaeiningum umfram það sem líkaminn þarfnast til þess að grennast og léttast og slíkt krefst þess að meiri tíma sé varið í hreyfingu (fyrir marga 30-40 mín. hið minnsta). Ef markmið númer eitt er ekki endilega að grennast eða léttast heldur að fá ávinninginn af hreyfingunni fyrir hjarta- og æðakerfi og andlega vellíðan þá er óþarfi að eyða of miklum tíma í ræktinni.

Rannsóknir benda sterklega til þess að 30-60 mínútur á dag dugi til þess að fá umtalsverðar jákvæðar breytingar í hjarta- og æðakerfi og í almennri vellíðan (sjá skemmtilega framsetningu á þessu í myndbandinu hér neðst).

Gott er því að hafa í huga, þá sérstaklega þegar tími aflögu er lítill, að 10 mín að morgni í létta göngu, 10 mín í hádegi í léttri göngu og 10 mín hjólatúr í lok dags geta gert gæfumuninn fyrir heilbrigt hjarta- og æðakerfi og almenna andlega og líkamlega vellíðan.

Klukkustund með öllu, þ.e.a.s að klæða sig í æfingaföt, hreyfa sig, fara í sturtu og klæða sig, er því tíminn sem allir ættu að fara létt með að „leyfa" sér að fá til þess að huga að heilsunni.

In - out - hour!  - a.m.k. þegar tíminn er af skornum skammti.

Jólin eru á næsta leiti og skemmtilegt en jafnfram streitufullt tímabil gengur í garð. Við þurfum að versla jólagjafirnar, ganga frá lausum endum í vinnunni og svo ekki sé talað um allar skemmtilegu uppákomurnar sem bíða okkar. Það er einmitt það síðastnefnda sem getur verið afskaplega erfitt fyrir þann sem er annt um heilsuna og umhugað um að viðhalda þeim heilbrigða lífsstíl sem tók svo afskaplega langan tíma að temja sér. Jólahlaðborð getur skapað kvíða fyrir þann sem er umhugsað um mataræðið og öll þessi dagskrá sem við tökum þátt í, af eigin áhuga eða vegna félagslegrar pressu, gerir fólki erfitt um vik við að halda hitaeiningunum innan skynsamlegra marka.

Góðu fréttirnar eru þær að það er hægt að njóta jólamatarins án þess að allt fari á versta veg. Þetta er hægt með því að minnka skammtana.

Ekki er ólíklegt að mörg okkar þyngist um a.m.k. 0.5 kg að meðaltali frá byrjun desember og fram yfir jólahátíðarnar. Oft á tíðum er þessi viðbótarþyngd komin til að vera. Ein leið fyrir starfsfólk í líkamsræktargeiranum við að fá fólk til að halda í heilbrigðan lífsstíl yfir jólahátíðarnar er að koma með ferskar hugmyndir um hvernig hægt er að berjast á móti líkamsþyngdaraukningu jólanna. Eftirfarandi eru raunhæfar lausnir um það hvernig njóta megi matarins yfir hátíðarnar án þess að það sé gert á kostnað heilbrigðs lífsstíls.

10 góð ráð fyrir jólahlaðborðin
Hverjum þykir ekki gaman að fara í jólahlaðborð? Vandamálið er aftur á móti það að þar er oft matur á boðstólnum sem er bæði fitu- og hitaeiningaríkur. Góðu fréttirnar eru þær, segja næringarfræðingar, að hægt er að njóta jólamatarins án þess að allt fari á versta veg. Þetta er hægt með því að minnka skammtana. Hvaða matar sem er má neyta. Aðalatriðið sé að hafa hlutina í samhengi. Þetta snýst nánast eingöngu um skammtastærðir þannig að maður borði ekki meira en líkaminn þarf.

1. Hafðu áætlun og haltu þig við hana
Til að viðhalda heilbrigðum lífsstíl er mikilvægt að gera sér grein fyrir hverjar hætturnar eru og vera tilbúin með raunhæfa lausn við að komast hjá mestu hættunum. Það er mikilvægt að neytendur geri sér grein fyrir að enginn er fullkominn í mataræði sínu og á þetta sérstaklega við um jólahátíðina. Gott er að hafa í mesta lagi tvö markmið þegar kemur að jólahátíðinni. Til dæmis að viðhalda öflugri æfingaáætlun og varast að borða á þig gat af einhverju sem þú ert veik/ur fyrir, s.s konfekti. Ef þú gerir þér grein fyrir veikleikum þínum og sérð hættuna fyrir þá ertu mun líklegri að halda því sem var fyrirfram ákveðið.

2. Haltu eðlilegu vikuplani
Þrátt fyrir að jólatíðin sé tími óhefðbundinnar dagskrár þá er mikilvægt að halda eðlilegum matmálstímum. Allt of margir reyna að bæta lélegt mataræði með því að sleppa máltíðum. Þessháttar hegðun gerir lítið annað en að auka hungurtilfinningu og stuðlar að slæmum valkostum í næstu máltíð eða í næsta jólahlaðborði. Enn og aftur þá borgar sig að hafa áætlun. Ef stefnan er sett á jólahlaðborð með vinnufélögunum um kvöld getur verið góður kostur að borða léttari hádegismat þar sem t.d. salat með grilluðum kjúklingi er á boðstólnum. Einnig getur verið gott að borða trefjaríkari mat, s.s. eins og litskrúðugt grænmeti (t.d. gulrætur) um miðjan dag til að hungurtilfinning verði ekki búin að ná hámarki þegar kemur að jólahlaðborðinu.

3. Vertu með hugann við efnið
Þegar kemur að því að velja sér af jólahlaðborðinu, vertu viss um að þú sért búin/n að kanna hvað er í boði áður en þú byrjar að fylla á diskinn. Ef þú veist hvað er í boði þá er líklegra að þú veljir fyrst það sem er betri kostur. Ef þú velur fyrst það sem er talið hollara þá er líklegra en ekki að seddu tilfinning geri vart við sig fyrr og því hefur í raun og veru tvennt áunnist: þú hefur borðað hollari mat og það verður minna pláss fyrir óhollari matinn. Annað sem hægt er að hafa í huga er að staðsetja borðið sem þú situr við þannig að það sé ekki í seilingarfjarlægð frá jólahlaðborðinu sjálfu. Ef jólahlaðborðið er tiltölulega langt frá þá eru meiri líkur á því að þú farir sjaldnar að ná þér í mat heldur en ef maturinn er mjög nálægt þínu borði. Auk þess getur þú brennt einhverjum viðbótar hitaeiningum við að ná í matinn ef hann er lengra frá þér.

4. Vertu vandlát/ur
Það er eðlilegt að vilja fá sér af öllu sem er í boði en það getur verið snjallt að fá sér ekki of mikið af hefðbundnu meðlæti heldur að nota það pláss sem við höfum fyrir þá rétti sem eru nánast eingöngu í boði yfir hátíðarnar. Við eigum "rétt á" ákveðnum fjölda hitaeininga í hverri máltíð og skynsamlegt er að nýta þennan "rétt" okkar eingöngu í okkar uppáhalds jólamat.

5. Varastu fljótandi hitaeiningar
Mjög auðvelt er að innbirgða allt of margar hitaeiningar þegar þær eru á fljótandi formi. Auðvelt er að yfirfylla magann af vökva og í raun og veru miklu auðveldara en að gera það með mat á föstu formi. Einn bjór getur auðveldlega innihaldið 250-350 hitaeiningar og þegar mataræði meðalmanneskjunnar samanstendur kannski af rétt um 2000 hitaeiningum þá er auðvelt að sjá að það þarf ekki marga drykki til að koma ójafnvægi á neysluna og neyta of margra heitaeininga.

6. Mundu eftir skammtastærðum
Þeim mun stærri sem diskurinn er þeim mun meira er líklegt að við borðum. Þegar staðið er fyrir framan hlaðborð er auðvelt að setja svo mikið magn af mat á diskinn að heildarhitaeiningamagn máltíðarinnar fari langt yfir daglega orkuþörf okkar. Skynsamlegt er að nota minni diska og getur því verið gott að nota salatdisk eða disk fyrir eftirrétti þegar borðað er af jólahlaðborði.

7. Komdu líkamanum í gang með góðum morgunmat
Ekki fara út úr húsi án þess að borða eitthvað. Ef þú ert á gríðarlegri hraðferð út úr húsi, gríptu 150-200 hitaeiningar helst sambland af trefjaríku og próteinríku fæði. Lítil handfylli af rúsínum og skyr.is drykkur (helst án viðbætts sykurs) eru góður kostur. Ekki má gera lítið úr mikilvægi þess að drekka vel strax á morgnana og reyndar ætti hver og einn að drekka sem samsvara 6-8 glösum á dag af hreinu íslensku vatni.

8. Fylgstu með sjálfri/sjálfum þér
Settu þér markmið fyrir desembermánuð. Forsenda þess að ná árangri er að setja sér markmið. Notaðu þau viðmiðunartæki sem henta þér best, t.d. matardagbók eða mælingar á fituprósentu, þegar þú ert að meta hvort markmiðin hafi nást. Vertu nákvæm/ur ef þú heldur matardagbók og ekki draga neitt undan. Til þess að haldast á réttri braut er mikilvægt að hafa markmiðin ofarlega í huga og gott getur verið að skrifa þau niður og fara með á hverjum degi líkt og bænirnar.

9. Mikilvægi samverunnar
Mundu að þegar þú ferð í jólahlaðborð þá þarftu ekki að borða á þig gat. Öll jóladagskráin má líka ganga út á það að vera í kringum skemmtilegt fólk og þá sem þér þykir vænt um og minna um það sem þér þykir gott að borða.

10. Ekki fara í megrun fyrir og um jólin
Megrun á þessum árstíma er sjálfskaparvíti sem getur ekki endað nema á einn veg: illa. Allt of margir hafa reynt þetta og komist að því, oft við illan leik, að ávinningurinn er enginn. Þeir sem fara í megrun á þessum árstíma springa á limminu í öllum tilfellum og neysla matar verður einungis meiri heldur en ef einstaklingurinn setur sér einföld, viðráðanleg og skýr markmið varðandi mat og líkamsrækt.

Hollur hátíðarmatur? Engin spurning
Er mögulegt að hafa hollan mat yfir jólamánuðinn? Engin spurning og þá sérstaklega þegar maturinn er heimalagaður. Jólamaturinn er í eðli sínu góð blanda af mikilvægum næringarefnum og inniheldur mikilvæg vítamín og steinefni. En þrátt fyrir þessa staðreynd má oft gera betur og lítið þarf til að hátíðarmaturinn verði ennþá betri án þess þó að ganga á gæði matarins né spilla fyrir bragðlaukunum. Fyrst má leita leiða til að minnka heildar hitaeiningamagn matarins. Gott ráð er að fækka fituríkum matvælum sem boðið er upp á. Í sumar uppskriftir verður að nota smjör en vel má vera að hægt sé að minnka það magn sem notað er. Einnig er oft hægt að minnka magn sykurs sem fer í uppskriftir á þessum árstíma.

Einnig má athuga hvort ekki megi stjórna skammtastærðum örlítið betur en gert er. Í stað þess að bjóða upp á 2 lítra ís í boxi væri hægt að bjóða upp á stakar pakkningar af ísblómi svo dæmi sé tekið. Þetta eykur líkurnar á því að minna magns sé neytt af eftirréttinum og þar með fækka hitaeiningunum. Ekki er ólíklegt að gestirnir þakki þér síðar fyrir þessa breytingu.

Öll viljum við bjóða gestum okkar upp á nægan mat um hátíðarnar. En það getur snúið upp á sig að bjóða upp á alltof mikinn mat. Gestum gæti fundist þeir verða að klára það sem boðið er upp á og því neytt fleiri hitaeininga en eðlilegt getur talist. Gott ráð er að nota smærri ílát þegar matur er á borð borinn og á þetta sérstaklega við um fituríkan mat. Fólk tekur ósjálfrátt minna magn af mat úr smærri ílátum.

En þýðir þetta þá að við getum ekki einu sinni notið okkar yfir jólamánuðinn?
Síður en svo. En spurningin er hvort ekki sé hægt að fara hinn gullna meðalveg á þessum árstíma líka? Neytum þess sem okkur langar til en borðum bara minna. Bjóðum upp á og borðum hollan mat með þeim mat sem telst síður hollari. Fyllum diskinn af grænu og vænu. Mundu eftir litunum; litskrúðugt grænmeti og ávextir eru ávísun á góða blöndu af vítamínum, steinefnum og trefjum.

Og ekki gleyma börnunum
Gott er að hafa í huga að það sem við temjum okkur er líklegt að börnin okkar temji sér. Eiga börnin okkar það ekki skilið að við gerum það sem í okkar valdi stendur til að þau falli ekki í farveg tölfræðinnar sem nefnd var hér að framanverðu (0.5 kg viðbót um hver jól)?